Φόβο αισθάνονται όλοι οι άνθρωποι κι είναι απαραίτητος για την επιβίωση μας. Ο οργανισμός μας με αυτό τον τρόπο βάζει σε κίνηση τις φυσιολογικές λειτουργίες που είναι απαραίτητες για να τραπούμε σε φυγή ή να έρθουμε αντιμέτωποι με έναν σοβαρό κίνδυνο.
Συμβαίνει το ίδιο και με τις φοβίες, έχουν όλοι οι άνθρωποι;
Η πιθανότητα να παρουσιάσει κανείς κάποιας μορφής φοβίας κατά τη διάρκεια της ζωής του είναι 15%. Ενώ κατά μέσο όρο 7% του πληθυσμού παρουσιάζει κάποιας μορφής φοβία.
Τι είναι όμως η φοβία;
Χρησιμοποιούμε τον όρο αυτό για να περιγράψουμε τον έντονο φόβο, το άγχος και την ανησυχία που ζει κάποιος σε καταστάσεις που αντικειμενικά δεν είναι επικίνδυνες. Κατά κανόνα επειδή τα συμπτώματα είναι έντονα, το άτομο αποφεύγει να βρεθεί σε τέτοιες καταστάσεις ή τις υπομένει με μεγάλο κόπο. Μπορεί να πρόκειται για απλές και καθημερινές δραστηριότητες, χωρίς μεγάλο βαθμό δυσκολίας, όπως το να μετακινηθεί κάποιος με το λεωφορείο ή να ψωνίσει στην αγορά. Επειδή όμως μπορεί να παρουσιαστούν δυσάρεστα συμπτώματα προτιμά να τις αποφεύγει παρόλο που του είναι απαραίτητες για την καθημερινότητα του.
Ποια είνα τα πιο συχνά συμπτώματα;
- Ταχυκαρδία
- Τάση για λιποθυμία
- Φόβος ότι υπάρχει κίνδυνος να πεθάνουμε, να χάσουμε τον έλεγχο μας ή και να τρελαθούμε.
- Αναπνευστική δυσκολία
Τα συμπτώματα αυτά μπορούν να παρουσιαστούν ξαφνικά ή ακόμα και στη σκέψη ότι θα βρεθεί το άτομο αντιμέτωπο με μια από τις παρακάτω καταστάσεις .
- Συναθροίσεις ατόμων
- Δημόσιοι χώροι
- Να ταξιδεύει κανείς με Μέσα μαζικής μεταφοράς
- Να απομακρύνεται από το σπίτι του
- Να βρίσκεται κάποιος στο κέντρο της προσοχής
- Να έρχεται σε επαφή με συγκεκριμένα ζώα
- Να βρίσκεται σε κλειστούς χώρους
Πως δημιουργούνται οι φοβίες;
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν στη γέννεση μιας φοβίας. Μερικοί από αυτούς είναι :
- τα πρότυπα που μας προσφέρει το περιβάλλον που έχουμε μεγαλώσει, πχ. κάποιος στην οικογένεια φοβάται τα έντομα ή γενικά τα ζώα.
- η ευαισθησία του νευρικού μας συστήματος σε εξωτερικά κι εσωτερικά ερεθίσματα, πχ. κάποιοι ενοχλούνται ευκολότερα από καποιους άλλους και ξυπνάνε με θορύβους, τους ενοχλούν περισσότερο μυρωδιές, αισθάνονται εντονότερα τον πόνο από κάποιους άλλους
- εξωτερικές καταστάσεις που μπορεί να επιβαρρύνουν κάποιον χρόνια, πχ. στρες,προβληματικές προσωπικές σχέσεις και διαμάχες
- καταπιεσμένα αρνητικά συναισθήματα όπως θυμός, αμφιβολία, φόβος που συσωρεύονται με τα χρόνια
- Σημαντικά γεγονότα στη ζωή κάποιου, που μπορεί να τον βγάλουν από την προσωπική του ισορροπία πχ. χωρισμός, προβλήματα στη δουλειά, θάνατος ενός προσφιλούς προσώπου.
Η εκκίνηση μιας φοβίας μπορεί να γίνει σε πολύ συνηθισμένες καταστάσεις.Ένα παράδειγμα του πως μπορεί να ξεκινήσει μια φοβία από τυχαία γεγονάτα και να εξελιχθεί σε χρόνιο πρόβλημα είναι το ακόλουθο. Κάποιος μπορεί να έχει πιεί πολύ καφέ, αισθάνεται νευρικότητα, ή είναι αδιάθετος. Σε αυτό μπορεί να προστεθεί το ότι έχει περάσει μια δύσκολη ημέρα κι είναι πολύ κουρασμένος κι αγχωμένος από τη δουλειά. Αν επιπλέον χρειαστεί να βρεθεί σ’ ένα μέρος, που είναι κλειστό, έχει ζέστη και μυρίζει έντονα, το πιο πιθανό είναι ότι θ’αρχίσει να ιδρώνει για να κατέβει η θερμοκρασία του σώματος του. Η καρδιά του θα χτυπάει γρηγορότερα γιατί έχει διεγερθεί από τον καφέ και γιατί πρέπει να διευκολύνει την εφίδρωση. Τα αρχικά συμπτώματα της ανησυχίας γίνονται εντονότερα και το άτομο είναι ευερέθιστο Αν τυχαία έρθει η είδηση ενός μοιραίου ατυχήματος στην τηλεόραση κι η σκέψη του ταξιδέψει σε γεγονότα όπως η πιθανότητα του δικού του θανάτου, η εσωτερική ανησυχία μεγαλώνει και γίνεται φόβος. Αυξάνονται οι παλμοί της καρδιάς, μεγαλώνει το αρχικό αίσθημα δυσφορίας και ο κλειστός δύσοσμος χώρος ερμηνεύεται ως απειλητικός γιατί θεωρείται η αιτία για τα δυσάρεστα συμπτώματα. Το δυσάρεστο γεγονός έχει αποθηκευτεί στη μνήμη και στο εξής μπορεί να παρουσιάζονται παρόμοια συμπτώματα με αυτά που έζησε το άτομο, σε παρόμοιους χώρους. Το πιο πιθανό είναι ότι στο εξής θ΄αποφεύγει τέτοιου είδους χώρους από φόβο ότι θα ξαναζήσει κάνείς παρόμοιες δυσάρεστες στιγμές. Αν αυτό δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, γίνεται το χρόνιο πρόβλημα μιας φοβίας .
Θεραπεία
Αν η καθημερινότητα δεν μπορεί ν’ αντιμετωπιστεί κι έχει διαταραχτεί σοβαρά ο ύπνος, η θεραπεία με φάρμακα, αγχολυτικά ή αντικαταθλιπτικά μπορεί να δώσει ανακούφιση σε κάποιον που πάσχει από φοβίες. Πρόκειται όμως για μια άναπαυλα από μια δύσκολη φάση κι όχι για εξαφάνιση του προβλήματος. Θα πρέπει δε, να είναι κανείς ιδιαίτερα προσεκτικός με τη χρήση αγχολυτικών φαρμάκων και να μην γίνεται χρήση τους για μεγάλο χρονικό διάστημα γιατί προκαλούν εξάρτηση.
Η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στον τομέα των φοβιών. Bοηθά στο να κατανοήσει κανείς το είδος σκέψης που στηρίζει και συντηρεί τις φοβίες ενώ με μια σειρά από τεχνικές ο φοβικός μαθαίνει ν’αντιμετωπίζει ενεργά το πρόβλημα του μέχρι αυτό να εξασθενήσει. Όσο πιο σύντομα ξεκινήσει μια ψυχοθεραπεία για την αντιμετώπιση της φοβίας τόσο πιο σύντομη στη διάρκεια της κι αποτελεσματική είναι αυτή, σε σύγκριση με τη θεραπεία χρόνιων φοβιών.
©2011 psychology-athens.gr